Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego realizuje założenia sprecyzowane w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 roku dotyczące ubezpieczeń społecznych rolników. Spośród konkretnych obowiązków KRUS należy wymienić pobieranie składek, przyznawanie i wypłacanie świadczeń (emerytalnych, rentowych, wypadkowych, chorobowych i macierzyńskich), promowanie bezpieczeństwa w miejscu pracy, gwarantowanie nieodpłatnego leczenia dla rolników, wliczając rehabilitację osób uprawnionych do korzystania z tych świadczeń, a zagrożonych trwałą lub okresową niezdolnością do pracy.
Od 1997 roku dodatkową funkcjonalnością KRUS jest system orzecznictwa medycznego, posiadający zdolność decyzyjną w zakresie przyznawania świadczeń. W momencie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej KRUS realizuje ponadto zadania wynikające z zasad zabezpieczeń społecznych obowiązujących w krajach UE. W praktyce KRUS wykonuje także polecenia zlecone przez państwo, a należą do nich między innymi wypłacanie krajowych rent strukturalnych, świadczenie rent kombatanckich dla inwalidów wojennych, świadczenie ubezpieczeń zdrowotnych dla rolników, a także ich rodzin, domowników, emerytów i rencistów rolniczych.
Ubezpieczenie Społeczne Rolników, zawierające wyżej wymienione świadczenia dzieli się na dwa rodzaje pod względem sposobu finansowania. Pierwszy z nich to ubezpieczenia emerytalno-rentowe dotowane przede wszystkim z budżetu państwa, jedynie zaś w małej części ze składek opłacanych przez samych rolników.
Drugi rodzaj, czyli ubezpieczenia wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie dysponują jedynie budżetem zgromadzonym ze składek rolniczych, a koordynowanym w Funduszu Składkowym Ubezpieczenia Społecznego Rolników, która to instytucja jest osobą prawną pod nadzorem Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i Rady Rolników. Prezesem KRUS jest obecnie dr inż. Henryk Smolarz, powołany na stanowisko 10 października 2008 roku przez Premiera Donalda Tuska. Henryk Smolarz ma na swoim koncie prowadzenie własnego gospodarstwa rolnego, stanowisko Zastępcy Prezesa Agencji Rynku Rolnego, oraz Zastępcy Lubelskiego Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Urodzony 3 września 1969 roku był posłem na sejm V kadencji, a przedtem wójtem gminy Niemce. Pierwszym Zastępcą Prezesa jest obecnie Janina Pszczółkowska, natomiast Drugim Zastępcą Bogusław Andrzej Ulijasz.