Komisja Europejska czuwa, aby firmy i rządy poszczególnych krajów przestrzegały unijnych reguł uczciwej konkurencji i jednocześnie wspiera harmonizację norm oraz rozwój innowacji i małych przedsiębiorstw.
Konkurencja musi być uczciwa
Zgodnie z przepisami UE przedsiębiorstwa nie mogą:
- ustalać cen lub dzielić się rynkami między sobą
- nadużywać pozycji dominującej na danym rynku w celu wyeliminowania mniejszych konkurentów
- łączyć się, jeżeli w wyniku fuzji uzyskałyby pozycję umożliwiającą kontrolowanie danego rynku. W praktyce zasada ta zapobiega tylko niektórym połączeniom. Duże przedsiębiorstwa działające w UE, aby połączyć się, muszą uzyskać zgodę Komisji Europejskiej – nawet jeśli mają siedzibę poza obszarem UE.
W szczególnych okolicznościach Komisja może zgodzić się na to, aby dana firma uzyskała lub zachowała pozycję monopolisty − np. w przypadku wyjątkowo kosztownej infrastruktury (tzw. monopole naturalne) lub konieczności zagwarantowania usługi użyteczności publicznej. Jednak:
- monopoliści muszą wykazać, że traktują inne firmy w sposób uczciwy
- infrastruktura monopoli naturalnych musi być udostępniana wszystkim użytkownikom
- przychodów uzyskanych z tytułu świadczenia usług użyteczności publicznej nie można przeznaczać na dotowanie działalności komercyjnej, co mogłoby umożliwić stosowanie cen niższych od cen konkurentów.
Chronić małe firmy
Współpracując z mniejszymi firmami, duże firmy nie mogą wykorzystywać swojej pozycji poprzez narzucanie warunków, które utrudniałyby dostawcom lub klientom współpracę z konkurentami tych firm. Komisja ma prawo karać grzywnami firmy stosujące takie praktyki (i z tego prawa korzysta).
Prowadzone przez nią dochodzenia w sprawie praktyk antykonkurencyjnych dotyczą nie tylko towarów. Obejmują również sektor usług i wolnych zawodów oraz usługi finansowe w sektorach bankowości detalicznej i kart kredytowych.
Sprawdź też co UE robi dla rolnictwa.
Pomoc tylko dla dobrze rokujących firm
Komisja sprawdza również, jaka jest wysokość pomocy przyznawanej przedsiębiorstwom przez rządy poszczególnych krajów (tzw. pomoc państwa). Pomoc taka może być udzielana w różnych formach, na przykład:
- kredytów i dotacji
- ulg podatkowych
- udostępniania po preferencyjnych cenach towarów i usług
- gwarancji rządowych, które zwiększają zdolność kredytową firmy w porównaniu z konkurentami.
Niedozwolona jest jakakolwiek pomoc dla firm, które nie mają żadnych szans na funkcjonowanie o własnych siłach.
Wyjątek potwierdza regułę
Dopuszcza się jednak pewne wyjątki od stosowanych reguł. Komisja może zezwolić firmom na współpracę prowadzącą do opracowania wspólnych norm technicznych dla całego rynku. Może zezwolić mniejszym firmom na współpracę, jeżeli poprawia to ich pozycję konkurencyjną w stosunku do większych firm. Pomoc państwa jest dozwolona, jeżeli istnieje realna szansa na to, że przeżywająca trudności − lub nowo powstała − firma dzięki pomocy zwiększy swoją konkurencyjność, i jeżeli udzielenie jej wsparcia leży w interesie UE (np. ochrona istniejących miejsc pracy lub tworzenie nowych).
Najważniejsze jest to, czy dana praktyka przyniesie korzyści konsumentom i czy nie będzie miała negatywnego wpływu na inne firmy. Komisja często zezwala na udzielenie pomocy na badania naukowe i innowacje oraz rozwój regionalny i małych przedsiębiorstw, ponieważ służy ona realizacji ogólnych celów UE.
Realne korzyści
Jedną z najbardziej znanych spraw Komisji przeciwko nadużywaniu dominującej pozycji na rynku była sprawa amerykańskiego giganta komputerowego − firmy Microsoft. Została ona ukarana grzywną za sprzedawanie różnych programów komputerowych w pakietach, a nie osobno. Komisja doszła do wniosku, że tą metodą Microsoft pozbawia konsumentów możliwości wyboru, utrzymuje ceny na zawyżonym poziomie i ogranicza innowacyjność w sektorze programów komputerowych.
To również dzięki interwencji Komisji wiele osób zapłaciło niższą cenę za swój samochód. Wysiłki Komisji na rzecz większej przejrzystości cen poskutkowały tym, że różnice cen samochodów przed opodatkowaniem w poszczególnych krajach UE znacznie się zmniejszyły. Różnice w cenach, jakie do tej pory istnieją w poszczególnych krajach, wynikają z różnic w systemach podatkowych, lecz są już dużo mniejsze niż przedtem.
Również dzięki Komisji konsumenci mają teraz większy wybór, jeżeli chodzi o zakup i serwisowanie samochodu. Dilerzy samochodowi mogą obsługiwać różne marki, a ich działalność nie musi się już ograniczać do jednego kraju. Nie trzeba też być autoryzowanym dilerem, aby móc sprzedawać części zamienne i dokonywać uznawanych przez producenta napraw.
Kontrola
Szeroki zakres kompetencji Komisji w dziedzinie prowadzenia dochodzeń w sprawie naruszania unijnych przepisów konkurencji oraz zapobiegania takim naruszeniom podlega kontroli sądowej Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Firmy i rządy krajów UE regularnie składają odwołania od decyzji Komisji i czasami wygrywają sprawy.